کربن دی اکسید (CO2) یک ترکیب شیمیایی است که از یک اتم کربن و دو اتم اکسیژن تشکیل شده است. این گاز بی رنگ، بی بو و غیر قابل اشتعال است و دارای وزن مخصوص ۱/۵۲ است.
CO2 به طور طبیعی در جو زمین وجود دارد و در چرخه کربن نقش مهمی ایفا می کند. این گاز توسط گیاهان در فرایند فتوسنتز جذب می شود و در آنجا برای تولید کربوهیدرات ها مورد استفاده قرار می گیرد. حیوانات و انسان ها نیز در فرایند تنفس، کربن دی اکسید تولید می کنند. CO2 همچنین یک گاز گلخانه ای است. این گاز می تواند گرما را در جو زمین جذب کند و باعث گرم شدن کره زمین شود.
منابع
منابع طبیعی کربن دی اکسید عبارتند از:
فعالیت های آتشفشانی
تنفس موجودات زنده
تجزیه مواد آلی
منابع مصنوعی
منابع مصنوعی کربن دی اکسید عبارتند از:
سوختن سوخت های فسیلی
تولید سیمان
فعالیت های صنعتی
کاربردهای کربن دی اکسید عبارتند از:
در صنایع غذایی برای تولید نوشابه های گازدار، شیرینی و برخی محصولات دیگر
در صنایع شیمیایی برای تولید کلسیم کربنات، اسید کربنیک و برخی محصولات دیگر
در صنایع پزشکی برای درمان بیماری های تنفسی
در صنایع پتروشیمی برای تولید پلیمرها
با این حال، افزایش غلظت این گاز در جو زمین می تواند منجر به تغییرات آب و هوایی شود.
خطرات و ایمنی گاز کربن دی اکسید
CO2 بی رنگ، بی بو و غیر قابل اشتعال است. با این حال، این گاز می تواند خطراتی را برای سلامتی انسان و محیط زیست ایجاد کند.
خطرات سلامتی
استنشاق: استنشاق مقادیر زیاد CO2 می تواند باعث خفگی و مرگ شود. علائم اولیه خفگی ناشی از استنشاق کربن دی اکسید عبارتند از سرگیجه، سردرد، افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، و تنگی نفس. در صورت عدم درمان، این علائم می توانند منجر به از دست دادن هوشیاری و مرگ شوند.
تماس با پوست و چشم ها: تماس پوست و چشم ها با مایع کربن دی اکسید (یخ خشک) می تواند باعث سرمازدگی شود. علائم سرمازدگی عبارتند از قرمزی، سوزش، و درد. در صورت تماس با یخ خشک، بلافاصله محل آسیب دیده را با آب فراوان بشویید.
خطرات محیط زیست
کربن دی اکسید یک گاز گلخانه ای است. این گاز می تواند گرما را در جو زمین جذب کند و باعث گرم شدن کره زمین شود. افزایش غلظت کربن دی اکسید در جو زمین یکی از عوامل اصلی تغییرات آب و هوایی است.
اقدامات ایمنی هنگام کار
برای کاهش خطرات ناشی از کار با کربن دی اکسید، باید اقدامات ایمنی زیر را انجام دهید:
در صورت کار در محیطی که احتمال نشت CO2 وجود دارد، از تجهیزات تنفسی استفاده کنید.
در صورت تماس پوست و چشم ها با یخ خشک، بلافاصله محل آسیب دیده را با آب فراوان بشویید.
از تماس مستقیم با گاز کربن دی اکسید خودداری کنید.
سیلندرهای حاوی گاز CO2 را در مکانی خنک و خشک نگهداری کنید.
علائم و درمان مسمومیت
علائم اولیه مسمومیت با کربن دی اکسید عبارتند از:
سرگیجه
سردرد
افزایش فشار خون
افزایش ضربان قلب
تنگی نفس
در صورت مشاهده این علائم، فرد را به هوای تازه منتقل کنید. اگر علائم ادامه داشت، با اورژانس تماس بگیرید.
برای درمان مسمومیت با کربن دی اکسید، فرد باید در هوای تازه تنفس کند. در صورت نیاز، تنفس مصنوعی یا اکسیژن درمانی انجام شود.