باران اسیدی چیست؟ | چگونگی تشکیل و خطرات آن

شرکت سپهر گاز کاویان – دارنده گواهینامه ISO17025، آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد، مجهز به آزمایشگاه کالیبراسیون و آزمایشگاه آزمون – 02146835980 – 02146837072 – 09022734708

باران اسیدی پدیده‌ای است که در آن بارش‌هایی مانند باران، برف، مه یا حتی ذرات خشک، اسیدی‌تر از حالت طبیعی خود هستند. این اسیدی بودن به دلیل وجود موادی مانند دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن در هوا است که با آب ترکیب شده و اسید سولفوریک و نیتریک اسید را تشکیل می‌دهند.

علت ایجاد باران اسیدی

• فعالیت‌های انسانی: اصلی‌ترین عامل ایجاد باران اسیدی، فعالیت‌های صنعتی و سوزاندن سوخت‌های فسیلی در نیروگاه‌ها، کارخانه‌ها و خودروها است. این فعالیت‌ها مقادیر زیادی دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن را وارد هوا می‌کنند.
• منابع طبیعی: فعالیت‌های طبیعی مانند فوران آتشفشان‌ها نیز می‌توانند مقادیر کمی از این گازها را وارد جو کنند.

فرآیند تشکیل

1. ایجاد و انتشار آلاینده‌ها: آلاینده‌های تولید شده از منابع مختلف وارد جو می‌شونداصلی‌ترین عامل ایجاد باران اسیدی، آلودگی هوا ناشی از فعالیت‌های انسانی است. سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند زغال‌سنگ، نفت و گاز در نیروگاه‌ها، کارخانه‌ها و خودروها، گازهایی مانند دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن را وارد جو می‌کند.
2. واکنش با آب: این آلاینده‌ها در جو با بخار آب ترکیب شده و اسیدهای سولفوریک (H₂SO₄) و نیتریک (HNO₃) را تشکیل می‌دهند.
3. بارش: اسیدهای تشکیل شده همراه با باران، برف، مه یا ذرات خشک به زمین می‌رسند و باعث اسیدی شدن خاک، آب‌ها و سایر سطوح می‌شوند.

عوامل موثر بر شدت باران اسیدی

به دلیل وجود CO2 (جزء طبیعی) در هوا، آب بارن همواره اندکی خاصیت اسیدی دارد. اما در مناطق شهری و صنعتی که مقدار CO2 در هوا بیشتر است و همچنین به دلیل وجود سایر آلاینده ها، خاصیت اسیدی آن افزایش می یابد و به باران اسیدی گفته می شود. شدت این پدیده در مناطق مختلف متفاوت است و به عوامل زیر بستگی دارد:

• غلظت آلاینده‌ها: هرچه غلظت آلاینده‌هایی مانند گوگرد دی اکسید، اکسیدهای نیتروژن، گوگرد تری اکسید و کربن دی اکسید در هوا بیشتر باشد، شدت باران اسیدی نیز بیشتر خواهد بود.
• شرایط جوی: عوامل جوی مانند دما، رطوبت، باد و تابش خورشید می‌توانند بر سرعت و شدت واکنش‌های شیمیایی در جو و در نتیجه بر تشکیل باران اسیدی تأثیر بگذارند.
• توپوگرافی منطقه: شکل زمین و ارتفاع از سطح دریا می‌توانند بر توزیع آلاینده‌ها و شدت باران اسیدی تأثیر بگذارند.
• نوع خاک: نوع خاک و توانایی آن در خنثی کردن اسیدها، بر شدت اثرات باران اسیدی بر محیط زیست تأثیرگذار است.

اثرات مخرب

باران اسیدی اثرات مخربی بر محیط زیست دارد، از جمله:

آسیب به پوشش گیاهی: باران اسیدی باعث تخریب برگ‌ها و کاهش رشد گیاهان و و افزایش حساسیت آن‌ها به بیماری‌ها و آفات می‌شود. همچنین، خاک را اسیدی کرده و باعث کاهش مواد مغذی آن می‌شود.

آسیب به آب‌های سطحی و زیرزمینی: باران های اسیدی باعث کاهش pH آب‌ها شده و زندگی آبزیان را به خطر می‌اندازند. همچنین، فلزات سنگین را از خاک شسته و وارد آب می‌کنند.

خوردگی ساختمان‌ها و بناهای تاریخی: باران اسیدی باعث خوردگی سنگ‌ها و فلزات و سایر مواد ساختمانی شده و به ساختمان‌ها و بناهای تاریخی آسیب می‌رساند.

آسیب به آبزیان: اسیدی شدن آب‌ها باعث مرگ بسیاری از ماهی‌ها، حشرات آبزی و سایر موجودات زنده می‌شود.

مشکلات تنفسی: استنشاق هوای آلوده به گازهای اسیدی می‌تواند باعث مشکلات تنفسی در انسان شود.

تخریب خاک: باران اسیدی باعث تغییر ترکیب شیمیایی خاک، کاهش مواد مغذی و افزایش سمیت آن می‌شود.

راه‌های مقابله

برای کاهش اثرات مخرب باران اسیدی می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

1. کاهش انتشار آلاینده‌ها: استفاده از سوخت‌های پاک، بهبود کارایی انرژی، استفاده از فیلترهای صنعتی و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی.
2. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر: جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سوخت های سبز و انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشیدی، بادی و آبی.
3. حفاظت از جنگل‌ها: حفظ و احیای جنگل‌ها به عنوان یک سد طبیعی در برابر آلودگی هوا.
4. توسعه حمل‌ونقل عمومی: کاهش استفاده از خودروهای شخصی و تشویق مردم به استفاده از حمل‌ونقل عمومی.
5. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی به جای سوخت‌های فسیلی.