مرکاپتان، که نام درستتر آن تیول است، ترکیبی آلی حاوی گوگرد است که با فرمول R-SH نشان داده میشود. در این فرمول، R نشاندهنده یک گروه آلکیل یا آروماتیک است. تیولها به دلیل بوی بسیار نامطبوعشان شناخته میشوند. بوی آنها به بوی سیر، کلم گندیده یا تخممرغ فاسد تشبیه میشود. این بو به دلیل وجود گروه عاملی SH- در مولکول تیول است.
تیولها در طبیعت به وفور یافت میشوند. آنها در نفت خام، گاز طبیعی، برخی از مواد غذایی مانند پیاز و سیر و همچنین در بدن موجودات زنده وجود دارند.
ویژگیهای مرکاپتانها
بوی نامطبوع: مرکاپتانها به بوی تند و زنندهای معروف هستند که شبیه به بوی سیر، کلم گندیده یا پیاز است.
سمیت: برخی از مرکاپتانها سمی هستند و تماس با آنها میتواند باعث تحریک پوست، چشم و دستگاه تنفسی شوند.
خورندگی: مرکاپتانها میتوانند خورنده باشند و به فلزات، به خصوص مس، آسیب برسانند.
حلالیت: برخلاف الکلها، تیولها در آب به مقدار کمی حل میشوند، اما در حلالهای آلی مانند هیدروکربنها، اترها و الکلها به خوبی حل میشوند.
کاهندگی: تیولها به راحتی اکسید میشوند و به دیسولفید تبدیل میشوند.
کاربردهای مرکاپتانها
تیولها کاربردهای مختلفی دارند. از جمله:
بو دار کردن گاز طبیعی: به دلیل بوی قوی و زنندهای که دارند، از مرکاپتانها به عنوان افزودنی به گاز طبیعی استفاده میشود تا در صورت نشت گاز، به راحتی قابل تشخیص باشد.
صنعت لاستیک: از مرکاپتانها در فرآیند ولکانيزاسیون لاستیک استفاده میشود.
داروسازی: برخی از مشتقات مرکاپتانها کاربرد دارویی دارند.
مواد افزودنی غذایی: از برخی مرکاپتانها به عنوان طعم دهنده در مواد غذایی استفاده میشود.
صنعت چرم: در فرایند دباغی چرم استفاده میشوند.
منابع مرکاپتانها
منابع طبیعی: مرکاپتانها به طور طبیعی در نفت خام، گاز طبیعی و برخی از گیاهان و حیوانات یافت میشوند.
منابع مصنوعی: مرکاپتانها را میتوان به طور مصنوعی نیز از طریق واکنشهای شیمیایی مختلف سنتز کرد.
همانطور که گفته شد، مرکاپتان ها دسته ای از ترکیبات آلی با ساختار کلی R-SH هستند، که در آن R یک زنجیره آلکیلی یا آلیلی است. رایج ترین مرکاپتان ها در گاز طبیعی عبارتند از:
غلظت مرکاپتان ها در گاز طبیعی می تواند از چند ppb تا چند ppm متغیر باشد.
مرکاپتان زدایی
وجود مرکاپتانها در نفت و گاز خام میتواند مشکلاتی ایجاد کند. به همین دلیل، در پالایشگاهها فرآیندی به نام مرکاپتان زدایی انجام میشود تا مرکاپتانها از نفت و گاز جدا شوند.
کاز کالیبراسیون مرکاپتان چیست؟
کاز کالیبراسیون مرکاپتانی، مخلوطی از گازهای مرکاپتان و دیمتیل سولفید (DMS) است که به طور طبیعی در نفت خام و مشتقات آن یافت میشود. این گاز بوی بدی دارد و میتواند در محصولات نفتی، به خصوص سوختها، ناخوشایند باشد. به همین دلیل از فرآیند مرکاپتانزدایی برای تبدیل این گاز به سولفید هیدروژن که معمولاً بوی کمتری دارد و کمتر مزاحم است، استفاده میشود.
کاربردهای گاز کالیبراسیون مرکاپتان
1- کالیبراسیون حسگرها و دستگاههای تشخیص مرکاپتان: در صنایعی که از گاز طبیعی استفاده میشود، از گاز کالیبراسیون مرکاپتان برای ایجاد یک محیط کالیبراسیونی استاندارد و همچنین برای تنظیم و سنجش دقت و حساسیت دستگاه های تشخیص این گاز در صنایع مختلف، از جمله موارد زیر استفاده می شود:
صنعت نفت و گاز: برای اندازهگیری میزان مرکاپتان در نفت خام، گاز طبیعی و فرآوردههای نفتی
صنعت پالایش: برای کنترل فرآیند مرکاپتانزدایی
صنعت غذایی: برای کنترل کیفیت مواد غذایی و نوشیدنیها
صنعت داروسازی: برای کنترل کیفیت داروها
2- مرکاپتانزدایی: در فرآیند مرکاپتانزدایی، از کاز کالیبراسیون مرکاپتانی به عنوان گاز مرجع برای اندازهگیری غلظت مرکاپتان در جریان ورودی و خروجی استفاده میشود.
3- مطالعات تحقیقاتی: از این گاز در مطالعات تحقیقاتی برای بررسی رفتار و اثرات مرکاپتانها در فرآیندهای مختلف استفاده میشود.
4- کالیبره کردن آنالایزرهای سولفید هیدروژن در پالایشگاه ها، کارخانه های پتروشیمی و سایر تاسیسات صنعتی
5- نظارت بر سطوح سولفید هیدروژن در گاز طبیعی و سایر گازهای صنعتی
6- انجام تست های نشت در تجهیزات فرآیندی
7- کالیبره کردن تجهیزات کروماتوگرافی گازی
مزایای استفاده از کاز کالیبراسیون مرکاپتان
دقت بالا: این گاز با نسبتهای معین و تعیینشدهای از اجزاء تشکیلدهنده و با دقت بالا مخلوط میشود، به همین دلیل به عنوان یک گاز مرجع قابل اعتماد برای کالیبراسیون دستگاهها استفاده میشود.
پایداری: این گاز از ثبات بالایی برخوردار است و در طول زمان دچار تغییر و فساد نمیشود.
قابلیت دسترسی: این گاز به راحتی در سیلندرهای مختلف با حجمهای گوناگون قابل تهیه است.
قابلیت اطمینان: گاز کالیبراسیون مرکاپتان از مواد باکیفیت و با استفاده از روشهای دقیق تولید میشود، که ثبات و کیفیت آن را تضمین میکند.
ایمنی: این گاز با رعایت استانداردهای ایمنی و با استفاده از ظروف مناسب بستهبندی و حمل میشود.
نکات ایمنی در هنگام استفاده از گاز کالیبراسیون مرکاپتان
کاز کالیبراسیون مرکاپتانی سمی و قابل اشتعال است.
هنگام کار با این گاز باید از تجهیزات ایمنی مناسب مانند ماسک، دستکش و عینک استفاده شود.
سیلندرهای حاوی این گاز باید در مکان خنک، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شوند.
از تهویه مناسب استفاده کنید: این گاز بوی بدی دارد و میتواند باعث تحریک چشم و دستگاه تنفسی شود. به همین دلیل، هنگام استفاده از آن باید از تهویه مناسب استفاده کرد.
در صورت نشت گاز، محل را ترک کنید: در صورت نشت گاز، باید فوراً محل را ترک کرد و به هوای تازه دسترسی پیدا کرد.
انواع گاز کالیبراسیون مرکاپتان
انواع مختلفی از گازهای کالیبراسیون مرکاپتانی موجود است که می تواند شامل یک یا چند مرکاپتان مختلف در غلظت های مختلف و مخلوط خاصی از گازها باشد. رایج ترین نوع گاز کالیبراسیون مرکاپتانی مخلوطی از اتان تیول، پروپان تیول و ایزوبوتیل مرکاپتان در نیتروژن است. برخی از انواع دیگر گازهای کالیبراسیون مرکاپتان نیز عبارتند از:
گازهای مرکاپتان در نیتروژن: این نوع گاز کالیبراسیون شامل H2S در غلظتهای مختلف در گاز نیتروژن (N2) است. N2 به عنوان گاز حامل عمل میکند و به رقیق کردن H2S به غلظتهای مورد نظر کمک میکند.
گازهای مرکاپتان در هوا: این نوع گاز کالیبراسیون شامل H2S در غلظتهای مختلف در هوای معمولی است.
گازهای مرکاپتان چند جزئی: این نوع گاز کالیبراسیون شامل H2S و سایر گازها مانند دیاکسید کربن (CO2) یا متان (CH4) در غلظتهای مختلف است. گازهای اضافی میتوانند برای شبیهسازی شرایط واقعی که در آن اندازهگیری H2S انجام میشود، به مخلوط اضافه شوند.
انتخاب نوع گاز کالیبراسیون مرکاپتان
انتخاب نوع گاز کالیبراسیون مرکاپتانی مناسب به کاربرد خاص بستگی دارد. هنگام انتخاب گاز کالیبراسیون، باید عوامل زیر را در نظر گرفت:
غلظت H2S مورد نیاز: غلظت H2S در گاز کالیبراسیون باید در محدوده اندازهگیری تجهیزات باشد.
گاز حامل: N2 رایجترین گاز حامل برای گاز کالیبراسیون مرکاپتان است، اما میتوان از گازهای دیگر مانند هوا یا هلیوم نیز استفاده کرد.
گازهای اضافی: اگر لازم است شرایط واقعی اندازهگیری H2S را شبیهسازی کنید، باید گازهای اضافی به مخلوط اضافه شوند.
علاوه بر انواع ذکر شده در بالا، گاز کالیبراسیون مرکاپتانی سفارشی نیز میتوانند با توجه به نیازهای خاص کاربر تولید شوند.
منابع تامین گاز کالیبراسیون مرکاپتان
گاز کالیبراسیون مرکاپتان توسط شرکتهای مختلفی در سراسر جهان تولید و عرضه میشود. هنگام انتخاب تامینکننده، باید به کیفیت، قیمت، خدمات و اعتبار شرکت توجه کنید.
شرکت سپهر گاز کاویان، آزمایشگاه مرجع اداره استاندار- آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد، دارنده گواهینامه ایزو 17025 از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران، مجهز به آزمایشگاه کالیبراسیون و آزمایشگاه آزمون – در زمینه تولید انواع گاز های مرجع، امکان تولید و آزمون رنج وسیعی از گازهای مرجع از دو جزیی تا بیش از 15 جز با انواع غلظت های درصد و پی پی ام، به همراه سرتیفیکیت معتبر در یک سیلندر را دارد .
جهت سفارش گاز کالیبراسیون مرکاپتان مورد نیاز خود با با کارشناسان شرکت سپهر گاز کاویان تماس بگیرید.