گاز پروپان
پروپان یک آلکان سه کربنه با فرمول مولکولی C3H8 میباشد که در شرایط استاندارد به صورت گاز یافت میشود و برای حمل و نقل، آنرا متراکم میکنند. این ماده، نوعی محصول فرعی حاصل از پالایش نفت خام و فرآیندهای گاز طبیعی میباشد که معمولا، به عنوان سوخت، کاربرد دارد.

گاز پروپان:
پروپان(به انگلیسی: Propane)،از گازهای طبیعی (گاز طبیعی حدود ۹۰٪ شامل گاز متان، ۵٪ گاز پروپان، ۵٪ گازهای دیگر میباشد که پروپان از سایر گازها در کارخانههای فرآوری گاز طبیعی جدا میشود) و چاههای نفت (قطعات گوناگون نفت در پالایشگاهها از یکدیگر جدا میشود) استخراج و به وجود آمدهاست.
گاز پروپان محصول جانبی فرآوری گاز طبیعی و تصفیهٔ نفت خام میباشد که تحت فشار به مایع تبدیل میشود.
گاز پروپان مایع در تانک حمل شده و سپس در سیلندر به عنوان سوخت ذخیره میشود.
کاربرد پروپان:
پروپان در زندگی روتین و روزمره ما کاربرد دارد از جمله گرم سازی خانه و آبگرمکن، خشک کردن البسه و همچنین آشپزی. گفتنی است که در برخی موارد از گاز پروپان در سوختهای خودروها و وسیله نقلیه استفاده میگردد.
گاز پروپان چیست؟
پروپان یک آلکان سه کربنه با فرمول مولکولی
تاریخچه پروپان:
همانطور که در بالا گفته شد، پروپان در ابتدا توسط مارسلین بارتلت کشف شد. همچنین، در سال 1864، «ادموند رونالدز» (Edmond Ronalds) این ماده را به صورت محلول در مخازن نفت سبک پنسیلوانیا مشاهده کرد. در سال 1910، به عنوان جزء فرار بنزین شناخته شد که آغازی برای ورود آن به صنعت است. در سال 1912 بیان شد که یک کپسول از این گاز میتواند سوخت پخت و پز و گرمایش یک خانه را تا سه هفته تامین کند. امروزه از گاز پروپان در سوخت بسیاری از خودروهای حمل و نقل عمومی استفاده میگردد. البته سوختهای جایگزین دیگری نیز موجود هستند که خارج از مبحث این آموزش هستند.
بیشتر بدانیم:
مقایسه پروپان و گاز طبیعی (CNG)
تاثیر آلودگیهای نفتی بر روی محیط زیست
خواص و واکنشهای پروپان:
مشخصات ، خصوصیات و مزیتها پروپان:
پروپان معمولا در درجه منفی 43 سانتی گراد از حالت مایع به گاز تغییر میکند، لذا نگهداری و ذخیره سازی آن بسیار آسانتراز گاز طبیعی است ، بخاطراینکه گاز طبیعی بیشتر از طریق خطوط لوله به درب منازل و سایر مکانها حمل می شود و به آسانی پروپان به مایع تبدیل نمی شود، همزمان با حمل پروپان مایع اودورانت ( اتیل مرکاپتان ) به آن تزریق می کنند که در هنگام حمل ایمنی بیشتری داشته باشد و در صورت نشتی بوی شبیه تخم مرغ گندیده داردو به سرعت حس میشود. پروپان را تحت فشار به حالت مایع درمیاورند تا اینکه حمل و نقل و ذخیره سازی آن توسط انواع تانکرها و سیلندر های مخصوص به براحتی صورت گیرد، درجهت حفظ استاندارد سیلندر ها بایستی حد اقل هر ده سال مورد آزمایش و بازرسی دقیق قرار گیرند ، پروپان در اصل گازی بی بو است ولی قبل از حمل به آن افزودنی اضا فه می کنند تا اینکه در هنگام مصرف اگر نشت کند علاوه بر روشهای بینایی و صوتی از طریق بویایی نیز بتولن آنرا تشخیص داد. دراصل پروپان از هوا سنگین تر میباشد، و مایع آن بسیار سرد می باشد و در صورت تماس با پوست بدن از شدت سردی یخ زده و می سوزد، بهتر است مخزن ذخیره و نگهداری پروپان در هوای گرم قرار نگیرد، و در 540 درجه سانتی گراد مشتعل می شود در صورتی که برای گازوییل در 250 درجه سانتی این حالت پیش میاید.
پروپان، گازی بیرنگ و بیبو میباشد. در فشار معمول، در دمایی پایینتر از
گرما +
زمانی که اکسیژن به مقدار کافی موجود نباشد، فرآوردههای واکنش، دوده و مونو اکسید کربن تشکیل میدهند.
گرما +
گرما +
سوختن پروپان نسبت به سوختن سایر سوختهای فسیلی و بنزین، آلودگی کمتری تولید میکند. ازآنجایی که این ماده، هیدروژن زیادی دارد، سوختن آن دمای بیشتری نسبت به سوختهای دیگر همچون دیزل تولید میکند. حضور پیوند کربن-کربن به علاوه پیوندهای چندگانه در پروپلین و بوتیلن، پسماندهای آلی دیگری در کنار دیاکسید کربن و آب تولید میکنند. این پیوندها همچنین سبب میشوند تا پروپان با شعلهای مرئی بسوزد.
چگالی پروپان:
چگالی گاز پروپان در دمای 25 درجه سانتیگراد برابر با و در حالت مایع، برابر با میباشد.
فرمول شیمیایی گاز پروپان:
پروپان یک گاز هیدروکربن با 3 کربن و 8 اتم هیدروژن در مولکول پروپان است.
فرمول پروپان C3H8 است. (مدل مولکولی پروپان نشان داده شده است) پروپان تولید نمی شود، معمولا در ترکیب با هیدروکربن های دیگر یافت می شود. پروپان در طول پردازش گاز طبیعی و پالایش نفت سنتزمی شود.
- فرمول: C3H8
- جرم مولی: ۴۴٫۱ گرم بر مول
- چگالی: ۴۹۳٫۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب
- نقطه جوش: −۴۲ °C
- نقطه ذوب: −۱۸۸ °C
- شناسه آیوپاک: Propane6
کاربردهای پروپان:
همانطور که در ابتدای متن نیز به آن اشاره شد، به دلیل نقطه جوش پایین، از پروپان در کپسولهای خوراکپزی استفاده میگردد زیرا بدون نیاز به هیچ دستگاه دیگری، با باز کردن شیر کپسول، پروپان به صورت گاز از کپسول خارج خواهد شد. از آنجایی که انتقالات این هیدروکربن به راحتی انجام میپذیرد، گزینه مناسبی برای سوخت منازل دورافتاده جهت پخت و پز و گرمایش به شمار میآید. همچنین، در خودروهای بسیار سنگین، پروپان برای تقویت موتور، از طریق یک توربوشارژر با قطرات گازوییل ترکیب میشود. به دلیل هیدروژن زیادی که این ماده دارد، به هنگام اختلاط با گازوییل، باعث میشود تا گرمای سوختن گازوییلافزایش یابد و در نتیجه، عمل احتراق، کاملتر صورت بگیرد. این امر، گشتاور و اسب بخار بیشتری را به همراه احتراق پاکتر و کاملتر برای خودروهای سنگین به همراه دارد.
زمانی که از این روش، در یک موتور هفت لیتری استفاده گردد، بین 20 تا 33 درصد، مصرف سوخت آن کم میشود مشابه این روش نیز در کشتیها کاربرد دارد. این هیدروکربن معمولا در سیلندرهای فولادی، به شکل مایع با کمی گاز در بالای آن، حمل میشود. فشار بخار سیلندر، تابعی از دما میباشد. زمانی که پروپان گازی با سرعت زیادی تخلیه شود، گرمای نهان تبخیر سبب سرد شدن سیلندر خواهد شد. به همین دلیل، در چنین شرایطی، به طور معمول، آب در اطراف سیلندر میعان میکند و بعد از مدتی منجمد میشود. از آنجایی که پروپان سبک با عدد اکتان بالا، قبل از پروپان با عدد اکتان پایین به بخار تبدیل خواهد شد، خواص سوختنی و گرمایی آن با خالی شدن سیلندر، دچار تغییر میشود.
سوخت با خلوص استاندارد:
استانداردهای آمریکایی، استاندارد پروپان مورد نیاز خودروها را به صورت
پروپیلین (پروپن) به ناخالصی (آلودگی) پروپان تجاری معروف است. اگر پروپان، بیش از حد پروپن داشته باشد، برای خودروها مناسب نمیباشد. درجه همچنین به منظور مشخص کردن غلظت ۵ درصدی پروپن در پروپان استفاده میگردد. تمامی سوختهای پروپان شامل مادهای به نام اتانتیول با بوی مشخصی میباشند تا در صورت نشتی، بوی آنها به راحتی قابل تشخیص باشد. در ابتدا بمنظور بهرهگیری در سوخت خودروها مورد استفاده قرار گرفت اما امروزه در تمامی مصارف این ماده بکار گرفته میشود.
معمولا، LPG مورد استفاده در کانادا و آمریکا دارای 90 درصد پروپان و 10 درصد بقیه حاوی، اتان، پروپیلن، بوتان و مادهای با بوی مشخص، موسوم به اتیل مرکاپتان میباشد. چنین مقادیری که با نام استاندارد شناخته میشود، در سال 1835 برای موتورهای درونسوز معرفی شدند. البته توجه کنید که تمامی سوختهایی که نام LPG دارند دارای این استاندارد نیستند. درحقیقت، نسبت اصلی این ترکیبات در هر کشور، بسته به قیمت جهانی، شرایط اقلیمی و میزان دسترسی،متغییر است. در مناطق گرم، درصد بوتان بیشتر و در مناطق سرد، درصد پروپان بیشتر است.

سوخت خودروهای سواری:
استفاده از پروپان به عنوان سوخت خودرو روز به روز افزایش میابد. البته در کشور ما به دلیل دسترسی آسان به گاز طبیعی فشرده (CNG)، بهرهگیری از پروپان رونق کمتری دارد. در آمریکا بیش از 450000 لیفتراک، از پروپان به عنوان سوخت موتور خود استفاده میکنند و لازم به ذکر است که این سوخت، سومین سوخت پرمصرف در دنیا است. در سال 2007 در حدود 13 میلیون خودرو در دنیا این سوخت را مورد استفاده قرار دادند.
از مزایای پروپان به عنوان سوخت باید به سرعت سوختگیری بالا، قیمت مناسب سیلندر و تغییرات بسیار کم نسبت به قیمت بنزین اشاره نمود. همچنین، به لحاظ زیستمحیطی و شرایط حمل نقل، سوخت پاکتری نسبت به بنزین به حساب میآید چراکه در صورت بکارگیری مناسب، دوده کمتری حاصل میکند و با روغن موتور نیز ترکیب نمیشود. عدد اکتان سوخت پروپان در حدود 110 بیان شده است و در کشورهای پیشرفته، تجهیزات به شکلی مناسب برای استفاده در خودروها توسعه یافته اند. از جمله مزایای دیگر پروپان نسبت به بنزین و گازوییل باید به امکان سرقت و قاچاق کمتر این سوخت اشاره نمود.
از چنین سوختی همچنین در موتورهای بسیار کوچکی استفاده میگردد که در محلهای سربسته کاربرد دارند چراکه سوختن کاملتری دارند و در محیطهایی با اکسیژن کم، کاربرد بیشتری دارند. برخی از دستگاههای چمنزنی نیز از پروپان استفاده میکنند زیرا آلودگی کمتری ایجاد میکند.
سردسازی:
از گاز پروپان برای سردسازی و همچنین در سفرهای طبیعتگردی استفاده میگردد. علاوه بر این، ترکیب ایزوپروپان خالص
سایر کاربردهای پروپان:
-سایر کاربردهای گاز پروپان در زیر فهرست شدهاند:
-گاز پروپان در استخراج چربیهای حیوانی و گیاهی کاربرد دارد.
-پروپان در لحیمکاری و جوشکاری استفاده میگردد.
-خوراک صنایع پتروشیمی در فرآیند کراکینگ بخارگاز پروپان میباشد.
-رسوب سیلیکون کاربید جهت تولید نیمههادیها
-ماده منفجره در جلوههای ویژه سینمایی پروپان است.
- برای منبسط کردن سوخت در موشکها از پزوپان استفاده میکنند.
-در منبسط کردن لوازم بهداشتی منازل همچون خمیر ریش، اسپری، خوشبو کننده هوا و … گاز پروپان به کار برده میشود.
-خوراک ورودی در تولید پروپیلن و اکرلیک اسید (پروپانوییک اسید) گاز پروپان میباشد.
-استفاده از گاز پروپان به عنوان سوخت پاک در صنایع نظامی، کشاورزی، دامداری، مرغداری، کورههای سفال و آجرپزی، کارخانههای تولید شیشه و سوخت اتومبیل.
-کاربرد گاز پروپان برای خشک کردن غلات.
-از گاز پروپان جهت پختوپزاستفاده میگردد.
-استفاده از گاز پروپان در انواع شناورها در دریا و سکوهای نفتی، گازی و پروژههای دریائی و خشکی.
-گاز پروپان در صنایع جوشکاری نیز کاربرد دارد.
-کاربرد گاز پروپان در خوراک پتروشیمیها جهت تولید محصولات با ارزش تر…
-پروپان در اسپرهای مطبوعکننده هوا مورد استفاده قرار میگیرد.
-استفاده از گاز پروپان در بالنهای هوای گرم.
-استفاده از گاز پروپان در صنعت فیلمسازی (جهت ایجاد صحنههای اکشن و انفجار)
-استفاده از پروپان در آزمایشگاهها و مراکز تحقیقاتی.
-استفاده از گاز پروپان در کابل سازیها.
- گاز پروپان در تولید و تست تجهیزات گرمایشی.
نکات ایمنی و خطرات گاز پروپان:
پروپان مادهای است که تنفس آن ایجاد خفگی میکند. برعکس گاز طبیعی، پروپان چگالتر از هوا میباشد و در نتیجه، در ارتفاع کم و نزدیک سطح زمین جمع میشود. تنفس پروپان با مقادیر بسیار زیاد، سبب هیپوکسی یا کاهش اکسیژنرسانی به بافتهای بدن، نارسایی قلبی، ریوی و سکته قلبی خواهد شد. گاز پروپان، خاصیت سمی پایینی دارد چراکه به لحاظ بیولوژیکی، فعال نمباشد و به سادگی جذب نمیشود. گاز پروپان و مخلوطهای آن در فشار اتمسفری تبخیر و در دمای پایینتر از نقطه انجماد آب، سرد میشوند. این گاز سرد به صورت مه غلیظ سفیدرنگی مشاهده میشود که در تماس با پوست، همچون یخ خشک، دچار یخزدگی میشود.
همانطور که گفته شد، این ماده از هوا سنگینتر است. در نتیجه، در شرایط نشتی پروپان در فضای بسته، این هیدروکربن با تجمع در فضای بسته، خطر انفجار و آتشسوزی را افزایش میدهد. یک اتفاق همیشگی، نشست پروپان از سیلندر در انبارها است. در اثر نشت این ماده و حرکت آن در کف انبار و رسیدن به تاسیساتی همچون آبگرمکن و مشعل موتورخانه، انفجار و آتشسوزی رخ میدهد. به همین دلیل، از این ماده به عنوان سوخت کشتی استفاده نمیشود.
پروپان گازی قابل اشتعال میباشد و در صورتی که غلظت گاز اکسیژن در محیطی که پروپان وجود دارد، زیاد باشد باعث انفجار می شود.
لذا در انبارش و نگهداری این سیلندرها باید نهایت دقت و توجه را داشت و به هیچ وجه نباید در کنار سیلندرهای اکسید کننده مثل اکسیژن یا گاز نیتروس اکساید ذخیره شود.
همچنین سیلندرها باید از گرما و جرقه به دور باشند و در حمل و نقل آن ها باید دقت نمود.
گاز پروپان تاثیری بر روی پوست ندارد ولی گاز پروپان که تحت فشار زیاد به صورت مایع باشد میتواند باعث خارش پوست ، کرختی و بی حسی شود.
اثرات گاز پروپان بر سلامتی انسان:
مهمترين علائم و اثرات حاد و تاخيري
تماس چشمي: اثرات معني دار يا خطرات بحراني گزارش نشده است.
استنشاق: اثرات معني دار يا خطرات بحراني گزارش نشده است.
تماس پوستي: اثرات معني دار يا خطرات بحراني گزارش نشده است.
يخزدگي بافت: حتما بافتهاي يخ زده را گرم نگه داريد و توصيههاي پزشكي را انجام دهید.
در صورت خوردن: چون اين ماده يك گاز است، به بخش تنفسي مربوط میشود.
مواجهه چشمي: داده خاصي وجود ندارد.
استنشاق: داده خاصي وجود ندارد.
تماس پوستي: داده خاصي وجود ندارد.
در صورت خوردن: داده خاصي وجود ندارد.
هشدارهاى حفاظتى پروپان:
تحريک چشمى گزارش نشده است ولى گاز اين ماده که تحت فشار زياد به شکل مايع است مى تواند سبب انجماد چشم شود که نتيجة آن کورى چشم میباشد.
گاز پروپان روى پوست بی تاثیر است ولى گاز اين ماده که تحت فشار زياد به شکل مايع در آمده مى تواندسبب يخ زدگى پوست شود که علائم آن عبارتند از خارش پوست، تيرکشيدن و کرختى و بى حسى پوست.
بلعيدن و خوردن فرم مايع اين ماده مىتواند علائمى شبيه انجماد داشته باشد.
غلظت ١٠٠٠٠٠ppm ازاين ماده مى تواند پس از چند دقيقه سبب سرگيجه خفيف شود ولى چيزمهمی نيست. اين گاز خفه کننده است و درغلظتهاى زياد جاى اکسيژن هوا را گرفته و سبب خفگى شخص مى شود.
به شدت قابل اشتعال است.
کمکهاى اوليه پروپان:
سريعاً چشمها را با آب گرم و تميز بشوئید تا آلودگى رفع شود. به پزشک مراجعه شود.
برای بلعيدن و خوردن خوردن اين گاز گزارش نشده است.
فرد را به هواى آزاد برده درصورت قطع تنفس به وى تنفس مصنوعى داده و اگرايست قلبى داشت، احياء قلبى ريوى انجام داده و به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
اثرات گازپروپان بر محیط زیست:
سميت: مشخص نمیباشد.
مقاومت و تجزيه پذيري:مشخص نمیباشد.
ضريب توزيع آب/خاك : اطلاعات دردست نيست.
ساير اثرات زيانآور: اثرات قابل توجه يا خطرات مهمي شناخته نشده است.
حمل و نقل و نگهداری سیلندر گاز پروپان:
تجهيزات حفاظت فردي مناسب داشته باشید ظرف محتوي گاز تحت فشار میباشد. از مواجهه با چشمها، پوست و لباس خودداري شود. از تنفس گاز دوری کنید. فقط در فضاي داراي تهويه كافي مصرف شود. اگر تهويه محيط كافي نيست، از وسيله حفاظت تنفسي مناسب استفاده كنيد. وارد فضاهاي انبار يا فضاهاي بسته نشويد مگر اين كه تهويه كافي وجود داشته باشد.
دور از گرما، جرقهها، شعلههاي باز يا ديگر منابع اشتعال انبار شود.
از وسايل الكتريكي ضد انفجار (تهويه، روشنايي و وسايل حمل مواد) استفاده گردد. فقط ابزار ضد جرقه مصرف گردد.
گاز باقيمانده در سيلندر را خالی كنيد چون ممكن است خطرناك باشد. هیچوقت ظرف را سوراخ نكنيد يا نسوزانيد. از تجهيزات مرتبط براي سيلندر تحت فشاراستفاده گردد. شير را بعد از هر بار استفاده و زماني كه ظرف خالي است، محکم ببنديد. سيلندر را در مقابل آسيب فيزيكي حفاظت كنيد، سيلندرها را نكشيد،نغلطانيد، سرندهيد، سيلندر نبايد از ارتفاع سقوط كند. براي حمل و نقل سيلندر از كاميون مناسب استفاده كنيد.
قبل ازجابه جايى، مى بايست اقدامات کنترل مهندسى انجام بگيرد و در اختيارافراد وسايل ايمنى فردى مناسب قرارداده شود.کليه افراد باید آموزش لازم برای حمل و نقل و مقابله با خطرات اين ماده را ببينند.
احتياطات حمل و نقل درجاى خنک، خشک، با تهويه محيطى مناسب و بدور از اشعه آفتاب انبارشوند، انبار بايد از مواد ناسازگار تهی باشد و اين ماده بايد به دور از عوامل اکسيدکننده قوى نگهدارى شود.
سيلندر اين گاز باید از سيلندر ديگر گازها مثل اکسيژن، کلر و... دورباشد. شير کلاهک اين سيلندر بايد برروى سيلندر نصب بماند.
همانطور که گفته شد، پروپان از هوا سنگینتر میباشد. در نتیجه، در شرایط نشتی پروپان در فضای بسته، این هیدروکربن با تجمع در فضای بسته، خطر انفجار و آتشسوزی را افزایش میدهد. یک اتفاق همیشگی، نشست پروپان از سیلندر در انبارها میباشد. در اثر نشت این ماده و حرکت آن در کف انبار و رسیدن به تاسیساتی همچون آبگرمکن و مشعل موتورخانه، انفجار و آتشسوزی رخ میدهد. به همین دلیل، از این ماده به عنوان سوخت کشتی استفاده نمیکنند.
- وسیله نقلیه را در اسرع وقت متوقف و موتور را خاموش کرده و از آن خارج شوید.
- در هنگام خارج شدن از وسیله نقلیه، در را باز کنید تا گاز خارج شود.
- از وسیله نقلیه دور شوید و سعی کنید تا مردم را از آن دور نگه دارید.
- اجازه دهید گاز بهطور ایمن در محیط آزاد شود.
- اگر به نشت گاز در وسیله نقلیه پارکشده شک دارید، هرگز وارد آن نشوید.
فروش گاز پروپان | فروش گاز پروپان آزمایشگاهی | پروپان گرید بالا | فروش گاز Propane | C3H8
گاز آزمایشگاهی پروپان | گاز پروپان خالص | گاز پروپان وارداتی | فروش گاز C3H8 Gas | Propane
شرکت سپهرگازکاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای آزمایشگاهی مانند گاز پروپان و مخلوط گازی ( تولید گازهای کالیبراسیون با تکیه بر اخذ گواهینامه ISO 17025 همراه با سرتیفیکیت) با کیفیت و خلوص بالا و همچنین کالیبره کردن تمامی تجهیزات وابسته به صنایع مختلف فعال می باشد.
گاز پروپان در گرید 99.5 و گرید99.95 در سیلندرهای 5،10،20،40،50 لیتری و در سیلندر های کربن استیل قابل ارائه میباشد.
منابع و موآخذ:
ویکی پدیا